به گزارش مشرق، از دغدغه‌های والدین مذهبی این است که مراحل رشد و تربیت دینی فرزندشان به بهترین نحو سپری بشود. یکی از این مراحل تربیت دینی مربوط به ماه رمضان و روزه‌داری است. نوجوانانی که روزه می‌گیرند؛ مخصوصاً روزه‌اولی‌ها هم از نظر قوای جسمی و هم ازنظر قوای روحی نیاز به حمایت و پشتیبانی دارند. اما گاهی حرف‌های نسنجیده اطرافیان مثل: «این بچه که خیلی لاغره» «آگه حالش بد بشه چی؟» روحیه والدین یا کودکان را ضعیف می‌کند و شاید ناخودآگاه به نوجوان تلقین کند که توانایی روزه گرفتن ندارد.

در گزارش مهارتی پیش رو، فاطمه محمدصالحی؛ روان‌شناس و مشاور خانواده، از روش‌هایی گفته است که به‌وسیله آن‌ها می‌توانیم نوجوانان را از لحاظ روحی برای روزه‌داری در ماه رمضان تقویت کنیم.

فرزند ما بزرگ شده است

بخش زیادی از توانایی جسمی روزه گرفتن از توانایی روحی می‌آید. به هرحال تحمل بیش از پانزده ساعت روزه‌داری در این ایام سال سخت است و شاید نوجوان فکر کند که از پس آن برنمی‌آید.

متأسفانه ما گاهی اوقات پسران را به این خاطر که در سن بالاتری مکلف می‌شوند فراموش می‌کنیم و حواسمان بیشتر به دخترهاست. درحالی‌که این دو جنس از این نظر که باید مورد تقویت روحی قرار بگیرند باهم تفاوتی ندارند و والدین باید این موضوع را در نظر بگیرند.

خانواده اولین جایی است که باید باور روزه‌داری را به نوجوان بدهد. یکی از روش‌ها این است که به نوجوان بگوییم وقتی روزه می‌گیری یعنی بزرگ‌شده‌ای. این از آسان‌ترین راه‌حل‌هایی است که والدین می‌توانند از آن استفاده کنند. چون بچه‌ها منتظر این هستند که ثابت کنند بزرگ‌شده‌اند. این موضوع باید در یک فضای شیرین، با هیجان تمام و مثل یک خبر شگفت‌انگیز به نوجوان منتقل بشود. درواقع خداوند هم فرزند ما را به چشم یک فرد بزرگ‌سال می‌بیند. حتی با در نظر گرفتن اینکه روزه‌داری یک نوجوان با سختی بیشتری همراه است ثواب روزه او از یک بزرگ‌سال بیشتر است. پس این نظر لطف خداوند باید در خانه ما نمود داشته باشد.

اولین ماه رمضان روزه‌داری نوجوان ما می‌تواند شروع اتفاقاتی در خانه باشد مثلاً فرزند ما تا الآن اصرار داشته که به محل کسب و کار پدرش برود ولی ما به او می‌گفتیم هنوز کوچک هستی. اولین سال روزه‌داری او فرصت مناسبی است که حس «بزرگ شدن» را با اجازه دادن به این سبک علایق کودک در او ایجاد کنیم. یا مثلاً فرزندان‌مان را با پیشوند یا پسوند «آقا» و «خانم» صدا بزنیم. این‌ها ناخودآگاه حس خوشایند بزرگ شدن را به نوجوان منتقل می‌کند. از آن‌طرف اتفاق افتادن این احساسات خوب در ماه رمضان، این ماه را به‌یک ماه ویژه در ذهن فرزند ما تبدیل می‌کند.

جوایز مادی هم راهکار خوبی برای روحیه دادن به روزه‌اولی‌ها است. اما باید این را هم در نظر بگیریم که بچه‌ها برای ما روزه نمی‌گیرند پس دردادن جایزه مادی نباید افراط کرد. اما جایزه مادی که ماندگار باشد بدون اینکه وعده آن را به کودک بدهیم انتخاب روحیه‌دهنده خوبی برای پایان ماه رمضان است.

ماه رمضان، یک فرصت بزرگ تربیتی است

ماه رمضان یک فرصت بسیار خوب برای والدین است. پدرها و مادرهایی که در طول سال منتظر کاشت یک بذر تربیتی هستند، باید ماه رمضان را بهار تربیت دینی بدانند. این دسته از والدین باید مراقب باشند تا فرصت ماه رمضان را از دست ندهند. بعضی از مکان‌ها و زمان‌ها فرصتی برای تربیت دینی هستند و مثل یک کمک‌کار تربیتی عمل می‌کنند. مثل وقتی‌که ما فرزندمان را به یک مکان زیارتی می‌بریم و در آنجا او را با مفاهیم مذهبی آشنا می‌کنیم؛ ماه رمضان هم زمان بسیار خوبی است تا فرزندمان را با ابعاد جدیدی از رشد دینی مسلمان‌ها آشنا کنیم.

والدین باید شرایطی را فراهم کنند که روزه‌دار خودش توان جسمی و روحی روزه گرفتن را برای خودش قائل باشد و به این باور برسد که می‌تواند روزه بگیرد. بعد از آن هرکسی که توانایی او را زیر سوال ببرد نوجوان خودش می‌تواند از عمل عبادی خود دفاع کند.

جوایز مادی هم راهکار خوبی برای روحیه دادن به روزه‌اولی‌ها است. اما باید این را هم در نظر بگیریم که بچه‌ها برای ما روزه نمی‌گیرند پس در دادن جایزه مادی نباید افراط کرد. اما جایزه مادی که ماندگار باشد بدون اینکه وعده آن را به کودک بدهیم انتخاب روحیه‌دهنده خوبی برای پایان ماه رمضان است.

نوجوان باید برای ماه رمضان حرمت قائل بشود

تلقین منفی بر روحیه و اراده نوجوان تأثیر زیادی دارد. پدر و مادر و اطرافیانی که در بحث روزه‌داری مدام به کودک بگویند: «تو که نمی‌توانی»، «تو ضعیف هستی» و… اعتماد به نفس او را پایین می‌آورند. به صورت کلی هم تربیت به سبک «اجتنابی» فرصت رشد و پیشرفت را از فرزند ما می‌گیرد.

روزه گرفتن فرصت پیشرفت معنوی بسیار بزرگی است؛ درست مثل پیشرفت تحصیلی که والدین برای آن نقشه می‌ریزند و برنامه‌ریزی می‌کنند. بنابراین بهتر است اجازه بدهیم فرزندمان قبل از مکلف شدن روزه گرفتن را امتحان کند. همین رسم قدیمی ما به اسم «روزه کله‌گنجشکی» بسیار کمک‌کننده است. خدا از والدین، نسبت به فرزند آن‌ها مهربان‌تر است. پس اگر تکلیف به روزه‌گرفتن کرده است پیامدهای معنوی آن را برای سن خاص دختر و پسر در نظر گرفته و اگر هم این روزه گرفتن برای کسی ضرر داشته باشد اولین کسی که آن را منع کرده خود خداست و حتی روزه‌ای که برای بدن ضرر داشته باشد، حرام است.

درواقع ازنظر شرعی والدین نمی‌توانند کودکی را که به سن تکلیف رسیده در گام اول از روزه گرفتن منع کنند. درواقع دلسوزی‌های والدینی نباید جلوی رابطه فرزند ما با خدا را بگیرد.

اما اگر شرایطی پیش آمد که مثلاً به دلیل پزشکی فرزند ما قادر به روزه‌داری نبود باید به او یاد بدهیم که خدا و بنده خدا در ماه رمضان حرمت روزه‌داری دارد. یعنی اگر به هر دلیلی روزه نگیریم حق نداریم در ملأعام روزه‌خواری کنیم. حتی در داخل منزل هم بهتر است به راحتی و جلوی بقیه افراد روزه‌دار خانه اجازه روزه‌خواری به کودک ندهیم. غذا را داخل اتاق یا جایی دور از دید بقیه به فرزندمان بدهیم تا حرمت ماه رمضان و روزه‌داری در او نهادینه بشود.

ماه رمضان را به ایامی شاد و ویژه تبدیل کنیم

روزه گرفتن کاری سخت است. لازم نیست برای همراهی یا دل‌داری فرزندمان کارهایی از این دست را غیر واقعی و مصنوعی جلوه بدهیم. فرزند ما هم باید یاد بگیرد که نتایج و ثواب‌های بزرگ پشت سختی‌های بزرگ است.

گفتن جملاتی مثل «من هم تشنه هستم» «من هم بی‌حال شده‌ام» از زبان والدین، برخلاف ظاهر منفی‌شان امیدبخش هستند. نوجوان حس می‌کند بقیه هم مثل او هستند و او تنها کسی نیست که درحال سختی کشیدن است. گفتن از خاطرات روزه‌اولی بودن والدین هم در نزدیکی فرزند به والدین و بالا بردن تحمل نوجوان مؤثر است.

اما اگر ماه رمضان تبدیل به ماهی بشود که کودک در جواب همه خواسته‌هایش این چنین بشنود که: «برویم پارک. حوصله ندارم»، «بیا بازی کنیم. حال‌ندارم!» و همه چیز در این ماه به شنیدن «نه» ختم شود، طبیعی است که او از لذت‌های روزه‌داری فاصله می‌گیرد.

ماه رمضان باید تبدیل به یک ماه شاد بشود. تفریحات شب‌زنده‌داری در سحرهای ماه رمضان از بهترین فرصت‌های شادسازی بچه‌هاست. حتی امسال که بچه‌ها به مدرسه می‌روند می‌شود آخر هفته‌ها را به شب‌نشینی‌های سحر تا افطار اختصاص داد. بردن افطاری به فضای باز و بیرون از خانه، مشارکت دادن بچه‌ها در تهیه نذری‌ها یا غذاهای مخصوص ماه رمضان و… ماه رمضان را برای فرزند ما تبدیل به یک ماه ویژه و دوست‌داشتنی می‌کند.

خلاصه کلام اینکه اگر ما از قبل فرزندمان را برای ماه رمضان آماده کرده باشیم و تقویت قوای روحی و جسمی او را مدنظر گرفته باشیم او بسیار راحت با تلقین‌های منفی اطرافیان درباره روزه‌داری‌اش کنار خواهد آمد.